kiểm soát lây nhiễm trong thực hành nha khoa(phần 3)

Một số định nghĩa về phương pháp cô trùng:
-Tiệt trùng (Sterilization) là phương pháp hủy diệt sự sống của tất cả các dạng sinh vật bao gồm vi khuẩn, virus, nấm và bào tử
*Tiệt trùng nóng
Đun sôi ở nhiệt độ 100oC trong 30 phút
Hơi nóng khô ở nhiệt độ 160oC/2h, 170/1h dùng cho những dụng cụ chịu được nhiệt mà không tiệt trùng bằng nước sôi hay hấp ướt (thủy tinh, dụng cụ sắc nhọn,tay khoan, dụng cụ có bột,dầu)
Hơi nóng ướt dưới áp xuất (Autoclave): dụng cụ nội nha; kẹp trong chỉnh hình; các dây, băng kim loại; mũi khoan; dụng cụ thép carbon…
Tiệt trùng bằng khí : ethylen oxit ít dùng
-Khử trùng (Disinfection) là pp dùng chất lỏng hóa học độc hại để hủy diệt vi khuẩn gây bệnh trên bề mặt đồ vật như sàn nhà, đồ đạc,vách tường:
*Khử trùng bằng hóa chất
Áp dụng cho những dụng cụ không chịu được nhiệt để tiệt trùng nóng, không yêu cầu phải vô trùng nghiêm ngặt
Phân loại hóa chất khử trùng :
Tác động nhanh (tđ trên tất cả VK + bào tử)
Tác động trung bình (tđ trên tất cả VK )
Tác động chậm (tác động trên một số VK)
Các chất hay dùng
Formaldehyd 3%; 8%
Glutaraldehyd 2%(TTM: Cidex,procide,glutarex…)
Hợp chất Clo 1% tỉ lệ 1:5( TTM: Clorox …)
Idophor 1% iodin ( TTM: betadine, Isodine …)
Cồn …

-Sát trùng (antisepsis, germicide, bactericide) là phương pháp dùng chất lỏng hóa học không độc để hủy diệt vi khuẩn gây bệnh trên bề mặt sinh vật như da.
Sử dụng dung dịch sát khuẩn không độc tính với mô để sát trùng tay và cánh tay và vùng phẫu thuật, sát khuẩn miệng
Chất hay dùng:
Idophors 1%(povidone-iodine)
Chlorhexidine gluconate 0.12%
Hexachlorophen

RỬA TAY SÁT KHUẨN:
Rửa tay thường quy:
Tiến hành trước và sau điều trị mỗi bệnh nhân
Rửa tay thường quy gồm 6 bước, 4 bước đầu lập lại 10 lần:
Bước 1: Dùng 2 lòng bàn tay có dung dịch sát khuẩn xoa sát vào nhau.
Bước 2: Dùng bàn tay này xoa sát và xát vào mu bàn tay kia, cọ các ngón tay mặt mu và mặt lòng của ngón tay.
Bước 3: Dùng bàn tay và ngón tay của bàn tay này cuốn quanh từng ngón tay lần lượt từ kẽ thứ nhất đến kẽ thứ tư.
Bước 4: Dùng đầu ngón tay miết vào kẽ rãnh giữa các ngón tay lần lượt từ kẽ thứ nhất đến kẽ thứ tư.
Bước 5: Xả dưới vòi nước chảy mạnh.
Bước 6: Lau khô

Rửa tay phẫu thuật
Tiến hành trước khi phẫu thuật
Rửa tay phẫu thuật gồm 8 bước, trong đó bước thứ 1 đến thứ 5 giống rửa tay thường qui.
Bước 6: Dùng bàn chải vô khuẩn chải với dung dịch sát khuẩn theo trình tự đầu ngón tay, lòng bàn tay, mu bàn tay rồi đến cánh tay
Bước 7: Xả dưới vòi nước chảy mạnh.
Bước 8: Lau khô bằng khăn vô khuẩn
Các thuốc rửa tay thông dụng:
Chlorhexidine gluconate 4%
Parachlorometaxylenal (PCMX)

TIỆT KHUẨN NƠI LÀM VIỆC:
*Sàn nhà mỗi ngày lau hai lần:
Lần một : giờ nghỉ trưa
Lau ướt
Lau xà phòng
Lau ướt
Lau khô
Lần hai: sau khi nghỉ làm việc vào buổi tối
Lau ướt
Lau xà phòng
Lau nước Javel: phương pháp 2 xô
Lau khô

*Trang thiết bị:
Ghế nha, bàn dụng cụ: Lau bằng alcool sau mỗi lần điều trị, xịt dung dịch khử khuẩn sau mỗi buổi làm việc.
Ống nhổ, đầu xịt hơi: xịt dung dịch khử khuẩn (Novospray, veyrasept..) sau mỗi lần điều trị.
Máy chụp phim, máy cạo vôi, máy đốt điện …cũng phải được lau bằng alcool hằng ngày.
Mặt bằng làm việc khác: xịt dung dịch khử khuẩn sau mỗi buổi làm việc.

QUY TRÌNH XỬ LÝ DỤNG CỤ:
Ngâm dụng cụ trong dung dịch thuốc sát khuẩn 15 phút.
Rửa dụng cụ với xà phòng và xả sạch dưới vòi nước (trừ dụng cụ nhỏ)
Làm sạch dụng cụ nhỏ (reamer, mũi khoan, lentulose…) bằng máy rửa siêu âm. Sau đó phải rửa lại dụng cụ nhỏ.
Làm khô dụng cụ (dụng cụ lớn dùng khăn vải hoặc giấy, dụng cụ nhỏ có thể dùng máy sấy).
Phân loại dụng cụ, sắp xếp và đóng gói:
Nhóm 1: Dụng cụ khám, khay lấy dấu: sắp xếp riêng.
Nhóm 2: Dụng cụ nhỏ: sắp xếp vào hộp.
Nhóm 3: Đóng gói các dụng cụ còn lại vào túi nhựa.
Dán băng keo có chất chỉ thị màu và ghi ngày hấp dụng cụ vào các hộp và túi nhựa.
Tiệt khuẩn dụng cụ nhóm 1 bằng lò hấp khô
Tiệt khuẩn dụng cụ nhóm 2 và 3 bằng Autoclave
Lưu trữ dụng cụ :
Dụng cụ khám tại tủ tia cực tím
Dụng cụ còn lại sắp xếp theo các tủ riêng cho từng loại dụng cụ.
Những điểm cần lưu ý
Rửa dụng cụ bằng găng dày
Các dụng cụ nhỏ bắt buộc phải dùng rửa máy siêu âm
Không được đưa quá nhiều dụng cụ vào trong một túi nhựa
Luôn dán băng chỉ thị màu lên túi nhựa
Đặt túi nhựa vào trong thùng hấp (container) theo qui định của nhà sản xuất, không được chất quá nhiều lớp.

CÁC BIỆN PHÁP BẢO VỆ:
Hỏi bệnh sử BN
Cảm (common cold)
Viêm họng cấp (acute pharyngitis)
Bệnh lao (tuberculosis)
Thủy đậu (chickenpox)
Mụn rộp (herpes)
Viêm xoang hàm cấp/mạn
Quai bị (mumps)
Viêm gan siêu vi (hepatitis)
Hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải (AIDS)
Tiêm phòng
Viêm gan
Lao

CÁC BIỆN PHÁP BẢO VỆ CÁ NHÂN:
*Găng:
Tác dụng:
Khỏi bị trầy sướt
Ngăn sự tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết, máu
Ngăn sự tiếp xúc với các hóa chất
Phân loại
Găng điều trị (gloves): latex gloves, vinyl gloves
Găng nilon (plastic gloves, overgloves):. Dùng để lấy dụng cụ từ trong hộp, tủ, đánh chất lấy dấu, cement…ghi hồ sơ. Găng nilon là một phương tiện hữu hiêu để chống lây nhiễm chéo.
Găng dày (heavy-duty): chịu va chạm, trơ với hóa chất, chịu nhiệt khá cao (có thể hấp dùng lại được)
Găng vải (glove liners): mang bên trong găng khám; dành cho những người bị dị ứng với latex hoặc bột găng
Kỹ thuật tháo găng
Dùng tay phải nắm cổ tay găng bên tay trái lộn găng ra ngoài.
Tay phải nắm găng bên tay phải vừa mới tháo vào lòng bàn tay.
Dùng tay trái nắm cổ tay găng bên tay phải lộn găng ra ngoài. Lúc đó găng tay trái bị bao phủ bởi găng tay phải.
*Kính
Tác dụng :Bảo vệ mắt khỏi tia máu, nước bọt, dịch nhiễm trùng bắn ra
Phân loại
Kính bảo vệ (eyeglasses)
Kính bảo vệ có tấm bảo vệ bên (side-shields)
Mạng che mặt (face-shields): không dùng face-sheilds thay thế cho kính.
Các phương tiện bảo vệ mắt phải được sát khuẩn ngay sau mỗi lần dùng
Khi bị đau mắt đỏ cần phải nhỏ thuốc và cách ly môi trường 2 tuần
*Khẩu trang:
Tác dụng:
ngừa tia máu, nước bọt bắn ra hoặc các dịch nhiễm trùng tiếp xúc với mũi, môi.
Giảm hít phải bụi trong không khí
Giảm hít phải hơi thở của đồng nghiệp
Đeo khẩu trang là yêu cầu bắt buộc đối với nha sĩ, trợ thủ, kỹ thuật viên labo khi tham gia điều trị
Khẩu trang cần được thay sau mỗi lần điều trị
Đeo trước khi mang găng và tháo sau khi mang găng
Đeo phải trùm quá mũi và cằm
Khẩu trang tiêu chuẩn
Ngăn tối thiểu 95% những hạt nhỏ từ 3.0 – 3,2µ
Thoải mái khi đeo
*Trang phục y tế
Mặc đồng phục y tế bằng các chất liệu tổng hợp giúp giảm hấp thu mầm bệnh (áo blouse, áo choàng, áo mổ…)
Đội mũ, mang giày khi vào phòng điều trị.
Không đeo trang sức trên tay (chỉ được mang nhẫn cưới trơn)